Warszawska dzielnica Bielany położona jest w północno-zachodniej części stolicy, na lewobrzeżnych tarasach Wisły i wysoczyźnie morenowej, zwanej Równiną Warszawską, która ukształtowała się po ostatnim zlodowaceniu.
Na wielowarstwową rzeźbę terenu doliny Wisły składają się: koryto rzeki, taras zalewowy, taras nadzalewowy (tzw. Praski, 5-10 metrów ponad lustrem rzeki i do 90 metrów n.p.m.), taras wydmowy i taras bielański, który wchodzi w skład Równiny Warszawskiej. Styk równinnych terenów wysoczyzny z tarasami dolinnymi tworzy efektowną, poprzecinaną wąwozami Skarpę Warszawską. W strefie tarasów rzecznych występują holoceńskie mady piaszczyste, a na wysoczyźnie gliny, piaski gliniaste i piaski różnoziarniste ze żwirkami. Na tarasie bielańskim plioceńskie, głęboko zalegające iły pstre wypiętrzają się miejscami aż po powierzchnię terenu. Jeszcze przed półwieczem charakterystyczną cechą krajobrazu doliny Wisły były wielometrowe wydmy, które zaczęły się formować około czternastu tysięcy lat temu w efekcie przewiewania piasków odsłoniętych przez wcinającą się w osady polodowcowe rzekę. Jedna z nich, przewiana z terenów Puszczy Kampinoskiej, dała początek nazwie Piaski, którą dziś nosi osiedle mieszkaniowe. Wydmy przetrwały jedynie w kompleksach leśnych (głównie w Puszczy Kampinoskiej i w Lesie Bielańskim), gdzie porastają je drzewa, utrwalając pierwotną formę piaszczystych wypiętrzeń – paraboliczną, wałową, lub grzędową.
Krajobraz pobrzeża Wisły w ciągu ostatnich dwustu lat podlegał wielkim zmianom, ponieważ jeszcze w dziewiętnastym wieku istniały na niej liczne wyspy, zwane kępami. Częste wylewy i zmiany nurtu rzeki znosiły owe kępy, zmieniały ich kształt, wielkość i miejsce występowania. Największa z nich – Kępa Potocka – „przyrosła” około 1880 roku do lewego brzegu, więc obecny kanałek na Żoliborzu i Bielanach stanowi relikt starorzecza. Kępa Młocińska podryfowała z kolei do prawego brzegu i dziś stanowi część wybrzeża w rejonie Tarchomina (Nowe Świdry). Starorzeczem są również długie i wąskie zbiorniki wodne odcięte od Wisły pasmem kęp. Przy ich południowym krańcu utworzyła się tzw. pomidorowa wyspa – niewielka łacha w całości zarośnięta dzikimi krzewami pomidorów, „zasianych” tu przez pobliski kolektor bielański. Innymi pozostałościami pierwotnego koryta były nieduże zbiorniki wodne pod skarpą w rejonie Lasu Bielańskiego, zasypane w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku podczas budowy Wisłostrady. Poza oblewającą Bielany od wschodu Wisłą na terenie dzielnicy istniały liczne cieki wodne. Największą z tych strug była niegdyś rzeczka Rudawka, dziś widoczna jedynie w parku Olszyna, przy ulicy Klaudyny i w Lesie Bielańskim. Obfitością wód niewiele ustępował jej Potok Bielański, obecnie pojawiający się tylko podczas wilgotniejszych pór roku. W zamierzchłych czasach wyżłobił wąwóz znany jeszcze przed wojną pod nazwą Kiełbasa. Jeden z osobliwszych tworów geologicznych na Bielanach ciągnął się od Wawrzyszewa po Polkową Górę, ale obecnie jest czytelny tylko we fragmencie na terenie Lasu Bielańskiego. Z wielu stawów (na przykład wzdłuż biegu Potoku Bielańskiego było ich trzynaście!) do dziś w dobrym stanie przetrwały jedynie melioracyjne Stawy Brustmana na Wawrzyszewie i część dawnych Stawów Kellera, zasilanych zamierającym potokiem Kaskada.
Dzielnica zajmuje 3 234 hektary (ponad 6 procent powierzchni Warszawy), w tym lasy i grunty leśne to 633 hektary, a zieleń miejska – 230, czyli obszary zielone stanowią ponad 28 procent powierzchni dzielnicy, a należy pamiętać, że z Bielanami styka się bezpośrednio Kampinoski Park Narodowy (38,5 tysiąca hektarów), co czyni z tej części Warszawy wielki rezerwuar zieleni z takimi charakterystycznymi elementami krajobrazu jak Las Bielański (rezerwat krajobrazowy – 130,35 hektara), Lasek Lindego, Park i Las Młociński oraz las Bemowo należący do przyległej dzielnicy. Decyduje to o wielkiej atrakcyjności Bielan dla turystyki i rekreacji. Kolejne 715 hektarów zajmują użytki rolne, resztę zaś obszary o funkcjach mieszkaniowych, usługowych, przemysłowych, komunikacyjnych oraz nieużytki. Dzielnicę zamieszkuje niemal 150 tysięcy ludzi (9 procent mieszkańców stolicy).
Granice Bielan wyznaczają: nurt Wisły, północna krawędź mostu generała Stefana Grota-Roweckiego, północna strona alei Armii Krajowej, południowa strona ulicy Powązkowskiej i jej przedłużenie w kierunku zachodnim, południowa strona ulicy Księżycowej, południowa strona ulicy Kampinoskiej oraz granice administracyjne gmin Stare Babice, Izabelin i Łomianki.
(Ze wstępu do książki pt. Bielany. Przewodnik historyczny, autorstwa Jarosława Zielińskiego)
